W niedawnym czasie Netflix nakręcił serial, w którym główną rolę odgrywają szachy. Jako miłośników tej gry niezmiernie nas to cieszy! Jego polski tytuł brzmi “Gambit królowej”, czy jest to do końca dobre tłumaczenie i czy gambit królowej faktycznie występuje w szachach? W tym artykule postaram się przybliżyć nieco ten temat.
Problem w tłumaczeniu
Oryginalna nazwa serialu to “The Queen’s Gambit”. Tytuł ten można tłumaczyć dwojako. Po pierwsze jest to nazwa określonych posunięć na początku partii, a po drugie główna postać Beth Harmon jest królową szachów w rozumieniu poziomu umiejętności. W angielskim i wielu innych językach grupy germańskiej, mamy tą możliwość, by zachować podwójne znaczenie. Istotą tego jest fakt, że najważniejsza i najbardziej mobilna bierka w szachach nosi w angielskiej wersji gry nazwę Queen. W Polsce figura ta nazywana jest hetmanem. I choć często w języku potocznym nazywana jest królową lub damą, to określenie hetman jest bliższe oryginalnej arabskiej wersji i całej fabule szachów. Z założenia bierka ta pełni rolę najważniejszego dowódcy, jest wręcz bardzo nieadekwatne nazywać ją królową, a tym bardziej damą.
Niestety przez tą chęć bycia skrupulatnym, w polskim języku zatraciliśmy możliwość umieszczenia niuansu tytułu tego serialu. W szachach posiadamy gambit hetmański a nie gambit królowej. Tłumacze zdecydowali więc, że ważniejsze będzie podkreślenie umiejętności głównej bohaterki niż odniesienie do ruchów bierek w gambicie hetmańskim.
Gambit hetmański w szachach
Gambit hetmański, do którego odnosi się angielska nazwa serialu, to seria ruchów polegających na poświęceniu piona po stronie hetmańskiej. Będąc bardziej precyzyjnym stwarza przeciwnikowi możliwość jego zbicia, ponieważ gambit ten można odrzucić. Partia, w której występuje gambit hetmański ma następujący przebieg:
- d4 d5
- c4
po tym ruchu czarne decydują, czy przyjąć, czy odrzucić gambit, a sytuacja na szachownicy wygląda następująco:
Akceptacja gambitu hetmańskiego wiąże się ze zbiciem piona
2… d:c4
W przypadku gdy czarne odmówią przyjęcia gambitu, dostępnych jest wiele innych ruchów. Z czego najpopularniejsze są:
2… e6 (ten przypadek jest najczęstszą odpowiedzią na zaproponowany gambit, przez to ta kontynuacja nazywana jest odrzuceniem gambitu hetmańskiego)
lub
2… c6 (tak zwana obrona słowiańska)
Kto skorzysta na gambicie hetmańskim – białe czy czarne?
Jak większość gambitów, gambit hetmański służy większym zawirowaniom na planszy. Statystyki mówią jednak, że średnio 40% partii rozpoczętych gambitem hetmańskim kończy się zwycięstwem białych, co jest wynikiem o prawie 2% lepszym niż średnia. Sugeruje to więc, że jest on korzystny dla białych. Choć wiąże się to z poświęceniem piona, to białe odzyskają go w kilku ruchach, najczęściej przy pomocy gońca po przemieszczeniu stojącego mu na drodze piona na e2.
Co ciekawe innego zdania są silniki szachowe, których większość uważa, że poprzez ten gambit, białe tracą całą przewagę wynikającą z wykonania pierwszego ruchu, a sytuacja na szachownicy jest zupełnie równa. Niektóre dają wręcz lekką przewagę czarnym. Według Stockfisha (uznawanego za najsilniejszy silnik szachowy open source) najlepszą reakcją czarnych na gambit hetmański jest wspomniany wcześniej ruch 2… e6, czyli wariant nieprzyjęty.
Jednak jak dobrze wiemy, silniki szachowe od zawsze miały problem z analizą otwarć. Pierwsze wersje maszyn szachowych musiały mieć je wgrane, ponieważ w innym przypadku automatycznie przegrywały, a dzisiejsze sporą część swoich obliczeń opierają na olbrzymich bazach danych. Pewnie duże znaczenie ma też poziom rozgrywki, ale jeśli nie masz rankingu powyżej 2000, to z pewnością możesz sobie pozwolić na rozegranie partii “Gambitem królowej”.
